Datacratisch is democratischer dan democratisch

Foto Daan van Beek MSc
Auteur: Daan van Beek MSc
auteur van het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'
Inhoudsopgave

Laat je leiden door gegevens en feiten

De term datacratisch in de titel van het boek ‘Datacratisch werken’ is een samenstelling van data (gegevens, feiten) met de uitgang -cratisch. Dat laatste woorddeel stamt van het Griekse kratos, wat kracht, beheersing of gezag betekent. Vergelijk het met termen als bureaucratisch of democratisch, die respectievelijk te vertalen zijn als ‘geleid door het bureau’ of ‘geleid door het volk’ (demos). Datacratisch betekent dus letterlijk: ‘geleid door gegevens en feiten’, oftewel datagedreven. In dit artikel verkennen we het democratisch gehalte van datacratisch werken.

Datacratisch is democratischer dan democratisch

Datacratisch is daarbij democratischer dan democratisch. Want in een democratie is de invloed van de mens een afgeleide. Je hebt zelf geen directe invloed op beslissingen die in Den Haag worden genomen. Maar door aan iedereen persoonlijke en gemeenschappelijke data terug te koppelen:

  • krijg je een veel completer beeld van wat er werkelijk speelt;
  • doe je veel rijkere, diepgaandere kennis op over de gang van zaken;
  • vergroot je zelf je directe invloed op verbeteracties;
  • creëer je de kans om realtime of in snelle iteraties aanpassingen te doen.

Zo ben je in staat om continu leren en verbeteren te combineren met agility en innovatie.

Daarnaast heb ik bewust gekozen voor datacratisch en niet voor datacratie. Dat laatste woord veronderstelt een systeem waar iedereen zich aan zou moeten houden. Datacratisch daarentegen ademt een veel actievere leerhouding. Het geeft een beweging aan en het gedachtegoed kan iedereen zich eigen maken. Het is veel meer een kansrijke aanpak dan een dwingend en voorschrijvend systeem, waar iedereen zich aan te houden heeft.

Datacrunching

Tot slot roept de term datacratisch associaties op met datakritisch en datacrunching. Datakritisch geeft aan hoe kritisch data het komende decennium gaat worden bij de inrichting van bedrijfsprocessen. Data staat aan de basis van nieuwe vormen van feedback en zorgt zo in toenemende mate voor de kritische noot bij toekomstige sturings- en organisatievraagstukken. De associatie met datacrunching is ook terecht. Want de grote opgave is hoe we de veelheid van data steeds weer betekenisvol kunnen terugbrengen tot de essentie, die bovendien van waarde is voor mens en organisatie. Het is mijn passie om mensen hun werkprocessen zelf datacratisch te laten verbeteren. Dus datagedreven én daarbij met de mens en de essentie voorop.

De ratio achter PDCA: wie kan daar nu tegen zijn?

Onderzoek onder bijna 400 organisaties laat zien dat de PDCA-cyclus (uitleg & voorbeeld) cruciaal is om betere bedrijfsresultaten te boeken. Niet alleen zullen hierdoor winstmarges verbeteren en werkvoorraden drastisch verminderen, ook zal de klanttevredenheid erdoor toenemen. Daar zit natuurlijk een wereld achter die we in dit boek gaan verkennen en toelichten. Hoe doe je dat dan?

De PDCA-cyclus, inclusief alle belangrijke details om succes te behalen, is niet voor niets een belangrijke rode draad in dit boek. Hieronder leg ik de PDCA-cyclus eerst in een notendop uit. Daarna ga ik in op het verschil tussen de PDCA als reguliere verbetercirkel en de PDCA als experimenteerruimte. Vervolgens behandel ik een aantal misvattingen rondom de PDCA-cyclus.

De eerste versie van wat later de PDCA-cyclus is gaan heten, is afkomstig van Walter Shewhart, een pionier die in de jaren dertig werkzaam was voor de Bell Telephone laboratoria. In de jaren vijftig ontwikkelt William Edwards Deming, autoriteit op het gebied van kwaliteit (wat is het), dit concept door tot de PDCA-cyclus.
Het PDCA-handboek 'Datacratisch werken' Afbeelding van Het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'Dit complete PDCA-boek dekt alle facetten van datacratisch werken. Dit is een splinternieuwe, veelbelovende manier van werken waar data de dienst uitmaakt en niet de directie. Wanneer de directeur zegt we gaan rechtsaf en de data zegt we gaan linksaf, dan gaan we linksaf. De auteur gaat uitgebreid in op de basisprincipes van continu verbeteren, leerprocessen in organisaties en de datagedreven PDCA-cirkel.Bestel het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'

De PDCA-cyclus in een notendop

De PDCA is een afkorting van de volgende vier fasen:

Plan

In de Plan-fase stellen leidinggevenden en professionals een plan op waarin ze opnemen welke resultaten ze willen bereiken (“soll”) en hoe ze dat willen doen. Daarbij houden ze rekening met eventuele kaders die als randvoorwaarde aan het werkproces zijn opgelegd. Plannen en doelstellingen worden SMART gemaakt met KPI’s en normen. Bij plannenmakerij hoort nadrukkelijk ook het inspireren van je mensen.

Do

In de Do-fase vindt de uitvoering plaats, inclusief de registratie van de gebeurtenissen (input, bewerking en output). Via interactieve managementdashboards en data-analyse monitoren professionals de uitvoering. Fouten mogen worden gemaakt, maar ze worden bij de bron aangepakt. Er is ruimte om te experimenteren. In de uitvoering moet je je mensen zien te mobiliseren.

Check

In de Check-fase vergelijken leidinggevenden en professionals hun werkelijk behaalde resultaten met de geplande resultaten. Ze vergelijken de realiteit met de norm en het plan. In hoeverre is de uitvoering nog in lijn met de plannen en doelstellingen? Afwijkingen zien ze als een kans om te leren. Ze evalueren de verschillen (de “gap”) en achterhalen de oorzaken ervan. In deze fase moet je je mensen ook waarderen voor wat ze gedaan hebben.

Act

In de Act-fase vindt aanpassing en bijsturing plaats. Denk aan interventies en maatregelen om het oorspronkelijk geplande resultaat alsnog te behalen. Managers stellen normen en KPI’s bij, maar leggen de lat wel steeds hoger door bijvoorbeeld ook na te denken over algoritmes. Medewerkers ontwikkelen een mentaliteit van elke dag een beetje beter. In deze fase ga je niet alleen met elkaar reflecteren op de inhoud, maar ook op het verloop van de totale PDCA.

Het inspireren, mobiliseren, waarderen en reflecteren (IMWR) is onlosmakelijk verbonden met de vier stappen uit de PDCA-cirkels.